„DREWNIANY KSIĄŻĘ”, „CUDOWNY MANDARYN”
25 listopada 2018 r.
Godzina 19.00
Duża Scena Kieleckiego Teatru Tańca
CENA BILETU 40zł, 50zł
Béla Bartók (1881 – 1945)
Węgierski kompozytor i badacz muzyki ludowej. Kształcił się w klasie fortepianu na Akademii Muzycznej w Budapeszcie, komponując w początkowym etapie twórczości utwory na fortepian inspirowane stylem Johannesa Brahmsa. Dojrzała twórczość kompozytorska Bartóka rozpoczyna się od pierwszych lat XX wieku, kiedy to zainteresowanie muzyką tradycyjną zaczął w twórczy sposób przetwarzać, budując swój indywidualny język muzyczny. Rytmy i motywy melodyczne zaczerpnięte z tradycyjnej muzyki węgierskiej i bałkańskiej przyczyniły się do zdobycia popularności przez Bartóka. W trakcie etnograficznych badań nad muzyką ludową zdobył doświadczenia, które przeniósł na grunt profesjonalnej twórczości kompozytorskiej. Mieszanka muzyki akademickiej i elementów folkloru węgierskiego i rumuńskiego przyniosły wiele oryginalnych kompozycji ukazujących możliwe drogi przezwyciężenia systemu dur-moll. Jego Bagatele op. 6 na fortepian były w swoim czasie rewolucją w zakresie języka muzycznego, wyznaczającym nowe drogi rozwoju muzyki w XX wieku. Oprócz twórczości fortepianowej, kameralnej i symfonicznej Bartók zasłynął także jako twórca pieśni na głos solowy, pieśni chóralnych, jak i kompozytor opery Zamek Sinobrodego (1918) i baletu Cudowny mandaryn (1926). Jego miej znanym utworem dla baletu jest także prezentowany dziś Drewniany Książę (1917), premierowe wystawienie przez Kielecki Teatr Tańca tego spektaklu jest jego polską prapremierą.
Cudowny Mandaryn (węgierski tytuł: A Csodálatos Mandarin)
Balet-pantomima w 1 akcie, libretto: MENYHÉRT LENGYEL; muzyka: Béla Bartók
Prapremiera światowa 27.11.1927 Kolonia, Niemcy. Data powstania utworu muzycznego 1917/18)
Libretto za Ireną Turska, Przewodnik baletowy:
„Scena przedstawia ciemny zaułek w wielkim mieście i fragment wnętrza opuszczonego atelier, gdzie gnieździ się szajka złoczyńców. Złoczyńcy wysyłają Dziewczynę na ulicę, by zwabiała mężczyzn. Pierwszym, którego Dziewczyna sprowadza, jest Stary Mieszczanin. Złoczyńcy obrabowują go i mordują, a zwłoki wrzucają do otworu w podłodze. Następną ofiarą jest młody Student, którego ubóstwo ratuje od śmierci: widząc jego puste kieszenie, złoczyńcy wypędzają go. Wreszcie Dziewczyna zwabia egzotycznego cudzoziemca w bogatym chińskim stroju. Złoczyńcy ukrywają się, a Dziewczyna kusi tańcem obojętnego Mandaryna. Nagle w mężczyźnie budzi się gwałtowne pożądanie; chce zdobyć Dziewczynę, przerażoną tym wybuchem namiętności. Gdy ucieka ona od Mandaryna, wychodzą z ukrycia złoczyńcy. Usiłują zabić dziwnego gościa, zadają mu ciosy nożem, duszą, wieszają, wrzucają pod podłogę, lecz za każdym razem ów dziwny człowiek podnosi się i gnany nieprzytomnym pożądaniem, dąży ku Dziewczynie. W niej zaś budzi się litość i wzruszenie. Gdy wreszcie Mandaryn ją zdobywa, los jego wypełnia się – umiera w ramionach Dziewczyny.
Użyta w tytule nazwa dostojnika chińskiego nie posiada realnego odpowiednika w treści baletu. Ponieważ jednak wiąże się z nią pojęcie władzy, głębokiej wiedzy i siły duchowej, zastosowano ją symbolicznie jako określenie cech głównej postaci, istoty niemal nadludzkiej i tak długo nieśmiertelnej, dopóki nie ulegnie namiętności. Akcja baletu rozgrywa się w nieokreślonym miejscu i czasie, lecz osadzenie jej w środowisku wielkomiejskich mętów społecznych wiąże ów balet z każdą epoką. Wystawiony po raz pierwszy 28 XI 1926 w Kolonii, w chor. H. Strohbacha, „Cudowny Mandaryn” zdjęty został po premierze na skutek protestów, jakie budziło jego drastyczne libretto. Muzyka była jednak nadal wykonywana w formie suity na estradach całego świata. Pełna niezwykłego napięcia dramatycznego, ostrych spięć dynamicznych i kontrastów, pulsująca rytmem i drapieżną pasją muzyka Bartoka czyni z tego baletu jeden z najbardziej emocjonalnych, ekspresyjnych utworów scenicznych. W realizacji budapeszteńskiej choreograf stosował się ściśle do udzielanych mu osobiście wskazówek kompozytora, toteż inscenizacja ta uważana jest za najbliższą intencjom Bartoka.
Wersja Cudownego Mandaryna zrealizowana dla Kieleckiego Teatru Tańca przez Grzegorza Pańtaka zawiera założenia oryginalnego libretta. Forma ruchowa kompozycji choreograficznej wynika ze sposobu widzenia poszczególnych postaci baletu przez choreografa i chęci utrzymania napięcia emocjonalnego tego dramatycznego baletu. Współczesny język tańca daje dziś możliwości kompilacji różnych stylistyk tanecznych dzięki czemu zarówno choreograf jak i wykonujący role artyści tańca mogą nadawać indywidualny rys kreowanym postaciom.
Drewniany Książę (węgierski tytuł: A Fάbόl faragott kirάlyfi)
Balet fantastyczny w 1 akcie: Libretto Béla Balazs; muzyka Béla Bartók
Prapremiera światowa 12.05.1917 Királyi Operaház
Balet Drewniany książę w oryginale to wysnuta z węgierskich baśni ludowych treść oraz prosty ludowy morał głoszący zwycięstwo szczerego uczucia nad samolubstwem i próżnością. To baśń opowiadająca o Księżniczce, która odrzuca miłość Księcia. Książę chcąc zdobyć jej serce pokazuje swoje męstwo poprzez przezwyciężanie przeszkód wyrastających przed nim w drodze do niej. Przeszkody to gęsty las, rwący potok. Walcząc z żywiołem wody Książe ukazuje niezainteresowanej jego poświęceniem poświęceni Księżniczce koronę na kiju, który Wróżka zamienia w drewnianą kukłę. Księżniczka zakochuje się w drewnianej kukle, którą Wróżka ożywiła. Po odkryciu przez pannę, że uczucia żywi do nie do osoby a drewnianej kukły popada w rozpacz i szuka prawdziwego Księcia. Szuka opieki i schronienia w jego ramionach podczas burzy wywołanej przez Wróżkę. Ma to być dowód, że zrozumiała swój błąd i pragnie prawdziwej a nie złudnej miłości.
Drewniany Książę w choreografii Elżbiety Pańtak wynika z autorskiego pomysłu ruchowego na współczesny balet modern jazzowy z zapisaną w libretcie listą głównych postaci: Księcia Księżniczki i Wróżki. Akcja nie rozgrywa się jednakże w baśniowej rzeczywistości, jak jest to w libretcie oryginalnym, a w czasach dzisiejszych. Książę to telewizyjny celebryta, Księżniczka jest zwykłą dziewczyną pracującą w kwiaciarni. Zamiast Wróżki występuje postać Matki, która jest właścicielką kwiaciarni.
Dramaturgię z freudowskim kontekstem naszkicował Michał Znaniecki, konstruując psychologiczne studium dorastania i konflikt między matką i córką. W nowej wersji spektaklu śledzimy proces odkrywania silnych emocji jakie kierują naszym życiem, dążenia do realizacji pragnień i marzeń oraz efektów tych emocji w relacjach międzyludzkich.
Galeria
